فهرست مطالب
این روزها بحثهای زیادی در مورد ارگونومی وجود دارد. با رایج شدن مشاغل بی تحرک، حجم فزایندهای از تحقیقات در مورد تأثیر این نوع مشاغل بر بدن افراد انجام میشود. مفهوم ارگونومی اغلب به عنوان یک ایده مبهم در نظر گرفته میشود که بسیاری از مردم در تلاش برای ارتباط با ایستگاه کاری، دفتر یا سازمان خود هستند. مهمتر از آن، آنها نمیدانند که ارگونومی اداری چگونه میتواند بر حوزههای زندگی خارج از محل کار تأثیر بگذارد.
ارگونومی چیست و چه کاربردی دارد؟
ارگونومی(ergonomics) یک حرفه علم محور است که تلاش میکند عملکرد انسان را به حداکثر و در عین حال خطر آسیب را به حداقل برساند.کلمه ارگونومی به علم کار اشاره دارد و از واژه یونانی ergo (کار) و nomos (قوانین) گرفته شده است. اصطلاحات «ارگونومی» و «عوامل انسانی» میتوانند به جای یکدیگر به کاربرده یا ترکیب شوند.
به این ترتیب، ارگونومی و عوامل انسانی (HFE: Human Factors and Ergonomics)، عوامل فیزیکی، شناختی، اجتماعی، فنی، سازمانی، محیطی و سایر عوامل مرتبط و همچنین تعاملات پیچیده بین انسان و سایر انسانها، محیط، ابزارها، محصولات، تجهیزات و فناوری را بررسی میکند. متخصصان ارگونومی، توانایی های انسان را در ارتباط با فعالیتهای کاری، مطالعه و بررسی میکنند. هرچند، امروزه این اصطلاح برای بیان علم “طراحی شغل با توجه به ویژگیهای کارگر و نه منطبق کردن او با کار” استفاده میشود. ارگونومی تمام جنبه های یک شغل را در بر میگیرد. از استرسهای فیزیکی که در مفاصل، ماهیچهها، اعصاب، تاندونها و استخوان ها رخ میدهد تا عوامل محیطی که شنوایی، دید، راحتی و سلامت عمومی را تحت تاثیر قرار میدهد.
ارگونومی نیز هم علم و هم یک حرفه در نظر گرفته میشود. به عنوان یک علم، ارگونومی بر درک چگونگی تعامل انسان با سایر عناصر یک سیستم متمرکز است. هدف ارگونومی به عنوان یک حرفه، به حداکثر رساندن رفاه انسان و عملکرد سیستم است که با استفاده از دادهها، اصول، نظریهها و روشها انجام میشود.
هدف مداخله ارگونومیک، اصلاح کار برای رفع نیازهای کارگر است، نه برعکس. به عنوان مثال، زمانی که یک کارگر میزش برای قدش خیلی بلند است، ممکن است با کمی بالا بردن شانههایش، آن را تا حدودی برای خود حل کند. با این حال، انجام این کار هر روز ممکن است منجر به ناراحتی گردن و قسمت بالایی کمر شود. مداخله ارگونومیک برای این فرد شامل پایین آوردن میز یا افزایش ارتفاع صندلی (علاوه بر سایر تغییرات) است. هنگامی که کار برای رفع نیازهای کارگران تنظیم میشود، کمتر احتمال دارد که درد، ناراحتی یا آسیب ببینند.
همینطور عوامل زیادی بر نحوه نشستن در محل کار و عملکرد شما تأثیر میگذارند: نوع صفحهکلید و موس، نور یا تابش خیرهکننده، لباسها و لوازم جانبی، سبک زندگی شما (بیتحرک یا فعال). ارگونومی این عوامل را در نظر میگیرد و تغییراتی را بر اساس هدف یا نتیجه نهایی پیشنهاد میکند، که ممکن است کاهش ناراحتی، افزایش بهرهوری، صرفهجویی در حق بیمه غرامت کارگر یا همه موارد فوق باشد!
اهمیت ارگونومی در چیست؟
ترکیب ارگونومی و تغییرات سبک زندگی در محل کار و زندگی شما میتواند بهره وری را افزایش دهد، خستگی را کاهش دهد و درد عضلانی را کاهش دهد. ارگونومی ضعیف میتواند منجر به آسیبهای مکرر مزمن (RSIs) مانند تونل کارپال، کمر، گردن یا درد مفاصل شود. در واقع، ارگونومی نامناسب یکی از مهمترین خطرات محل کار است که کارکنان اداری با آن مواجه هستند. یک مطالعه توسط موسسه دولتی نروژ نشان داد که پس از سرماخوردگی، درد عضلانی دومین علت شایع غیبت در محل کار است. آنها همچنین دریافتند که اگر بهبودهایی در طراحی ایستگاه کاری و صندلی انجام شود، غیبت مربوط به کمردرد به نصف کاهش مییابد و نرخ کارمندانی که کسبوکار را ترک میکنند یا به مرخصی طولانیمدت میروند کاهش مییابد.
مطالعات جداگانه انجام شده در ایالات متحده نشان داد که پس از مداخلات ارگونومیک در دو شرکت، بهره وری کارکنان به ترتیب 15 درصد و 4.4 درصد افزایش یافت. برای یک کسب و کار با تقریبا 50 کارمند، این افزایش بهرهوری معادل استخدام دو تا هشت کارمند تمام وقت بیشتر است. با این حال، مطالعه دیگری از محققان دانشگاه میامی نشان داد که نرخ ضربه زدن به کلید کیبورد برای وارد کردن دادهها پس از انتقال کارگران به یک فضای کاری مناسب از نظر ارگونومی 5 درصد بهبود یافته است.
با این حال، یک آسیب ارگونومیک میتواند به میزان بسیاری به بهرهوری یک فرد آسیب برساند. در خانه، ممکن است در رختخواب یا کاناپه محبوس شوند در حالی که از فعالیت با دوستان و خانواده خودداری میکنند. اگر تیم شما احساس کند که جنبههای زندگی خانگی خود را به دلیل آسیبهای ارگونومیک در محل کار از دست میدهد، در طول زمان چه نوع فرهنگی در محل کار شکل میگیرد؟
صدمات ارگونومیک به وضوح تأثیر قابل توجهی هم بر فرد و هم بر سازمان به عنوان یک کل دارد. 80 درصد افراد در طول زندگی خود کمردرد را تجربه خواهند کرد. علاوه بر این، کمردرد یکی از شایع ترین دلایلی است که کارمندان از کار خود باز میمانند. ساعات کار از دست رفته چگونه بر محل کار شما تأثیر می گذارد؟ اگر بتوانید ارگونومی دفتر خود را بهبود ببخشید و روزهای بیماری یا ادعای ناتوانی را کاهش دهید، چه کاری برای بهره وری انجام میشود؟ ارگونومی فقط درد نیست؛ بلکه مسئلهای است که می تواند بر روی نتیجه تأثیر بگذارد.
انواع اصلی ارگونومی را بشناسید
ارگونومی و عوامل انسانی (HFE) را میتوان بیشتر به سه زیر شاخه ارگونومی فیزیکی، شناختی و سازمانی تقسیم کرد، تا اثرات فردی و ترکیبی آنها بر افرادی که در یک سیستم کار میکنند ارزیابی شود. به زبان ساده، ارگونومی فیزیکی مربوط به بدن و فیزیک انسان، ارگونومی شناختی با مغز انسان، و ارگونومی سازمانی با سیستمها و فرهنگهای منحصر به فرد درون آنها سروکار دارد.
الف. ارگونومی فیزیکی
ارگونومی فیزیکی با بار فیزیکی روی بدن انسان در هنگام انجام فعالیتهایی مانند کار، ورزش، مشاغل در خانه یا سروصدای آسیبزا سروکار دارد. به عبارتی دیگر ارگونومی فیزیکی به بررسی آسیبهای فیزیکی ناشی از کارهای فیزیکی میپردازد.
در این مقاله در مورد زمینههای ارگونومی فیزیکی، ارزیابی ریسک، کارهای سنگین، کارهای تکراری و کارهای کمتحرک بیشتر توضیح میدهیم. ارگونومی فیزیکی با فشار فیزیکی روی بدن انسان سروکار دارد. با توجه به قرارگرفتن در معرض فشارهای فیزیکی و اثرات بالقوه آن بر بدن انسان، چارچوبی ارائه شدهاست. این عوامل باعث قرارگیری بدن در حالتهای مختلف و اجرای حرکات و همچنین قرارگرفتن در معرض یک سری نیروهای بیرونی میشود و همینها در مرور زمان باعث پاسخهای مکانیکی و فیزیولوژیکی میشود که مستقیما به ظرفیتهای فیزیکی کاربر یا اپراتور بستگی دارد.
ارگونومی فیزیکی به تأثیر آناتومی، آنتروپومتری، بیومکانیک، فیزیولوژی و محیط فیزیکی بر فعالیت بدنی مربوط میشود. حوزههای تمرکز در ارگونومی فیزیکی شامل پیامدهای حرکت تکراری، جابجاییها، ایمنی در محل کار، راحتی در استفاده از دستگاههای قابل حمل، طراحی صفحه کلید، وضعیتهای کاری و محیط کار است.
برخی از عوامل، خطر احتمال آسیبهای ارگونومیک را افزایش میدهند که به عنوان اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار نیز شناخته میشود. آسیبهای ارگونومیک میتواند شامل درد کمر، گردن یا شانه، سندرم تونل کارپال یا سایر علائم مانند بیحسی در بازوها یا پاها و تورم در پاها و حتی عوامل روحی روانی باشد. این عوامل آسیبزا به شرح زیر است:
- قرار گرفتن در وضعیت نامناسب بهطور مداوم (مثلاً دندانپزشکی که برای معاینه دندانهای شما خم شده است)
- لرزش مداوم (قرار گرفتن در موقعیت ارتعاش یا لرزش مثلا کار با چکشهای برقی تخریب)
- اعمال نیروی بیش از حد (به عنوان مثال در هنگام هل دادن یا کشیدن اجسام)
- فشار موضعی (مثلاً قرارگرفتن ساعد روی لبه تیز میز)
- قرار گرفتن در معرض گرما یا سرمای بیش از حد
- ترکیبی از دو یا چند عامل ذکر شده در بالا
- قرارگرفتن در موقعیت شغلی نامناسب
- استرسها و فشارهای روانی شدید
چند مورد از موقعیتهای آسیبزا در ارگونومی فیزیکی که بیشتر باید مورد توجه قراربگیرد در زیر آوردهایم. اینها پوسچر یا پوزیشنهایی هستند که میتوانند در طولانی مدت باعث آسیبهای جدی شوند؛ اصلاح این موقعیتها هدف اصلی ارگونومی فیزیکی است.
ارزیابی ریسک و پیشگیری از خطرات از جمله مسائل اصلی در ارگونومی فیزیکی است. پیشگیری یکی از اصلیترین اهداف در ارگونومی فیزیکی است.این امر مستلزم انجام روشهایی است که خطر ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی را کاهش میدهد.
علل ایجاد آسیب فیزیکی
این دستورالعمل فهرستی طولانی از خطراتی که ممکن است در محیطهای شغلی رخ دهد ارائه میدهد. در اینجا به چهار نوع عمده کاری که میتواند آسیب فیزیکی ایجاد کند، میپردازیم. برای هر یک از این موارد، ما به طور سیستماتیک به خطرات احتمالی، روشهای ارزیابی ریسک و اقدامات پیشگیرانه میپردازیم:
1. کار سنگین
کارهای سنگین شامل آن دسته از کارهایی است که با واردشدن نیروهای خارجی زیاد بر بدن مشخص میشود. اینها ممکن است ناشی از:
- بلند کردن بارهای سنگین
- حمل بارهای سنگین
- هل دادن بارها
- کشیدن بارها
علیرغم افزایش مکانیزاسیون و اتوماسیون در بسیاری از بخشهای صنعت، نسبت کارگرانی که در معرض کار سنگین قرار گرفتهاند در دهههای گذشته نسبتاً ثابت مانده است. در هلند درصد کارگرانی که در معرض کار سنگین قرار دارند حدود 20 درصد است . در کشورهای در حال توسعه صنعتی این درصد ممکن است بسیار بالاتر باشد.
کارهای سنگین عبارتند از: پرستاری، کارهای ساختمانی، کار با فلز، کشاورزی، حمل و نقل و تدارکات.
شواهد قوی وجود دارد که نشان میدهد بلندکردن مکرر بارهای سنگین، با بروز کمردرد مرتبط است. بسیاری از مطالعات اپیدمیولوژیک این رابطه را بررسی کردهاند که مشخص شد خطر ابتلا به آسیب با دفعات بلندکردن افزایش مییابد. برخی از مطالعات نشان میدهد که رابطهای بین کشش و هل دادن با اسیب شانه وجود دارد، اما تعداد این مطالعات بسیار محدود است.
خطر مرتبط با بلندکردن بارها به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله وزن بار، مسافت عمودی سفر (مسافت حمل یک بار )، فاصله افقی بین بار و بدن و دفعات بلند کردن. این عوامل خطر در معادله موسوم به NIOSH مطرح میشوند که میتوان آن را کاملترین و کاربردیترین روش ارزیابی ریسک برای بلند کردن در نظر گرفت.
۲. کار تکراری
کار تکراری شامل حرکات مکرر بازوها و دستها میشود. این نوع کار در بسیاری از مشاغل رایج است، مانند مونتاژ، بستهبندی، کار با کامپیوتر، آرایش مو و غیره.
کار رایانهای شکل خاصی از کار تکراری است که شامل حرکات تکراری عمدتاً دست و انگشتان است. بدیهی است که رواج این نوع کارها در دهههای گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
نوع اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با کارهای تکراری عمدتاً مربوط به آسیبهای گردن، شانه، آرنج و مچ دست است. چندین اصطلاح برای گروهبندی این نوع اختلالات استفاده میشود، به عنوان مثال آسیب فشاری مکرر یا اختلال ترومای تجمعی.
گزارش شده است که مدت زمان کار، عامل اصلی تعیین کننده ریسک در این نوع کارها است. خطر ایجاد آسیب به ویژه در طول مدت کار بیش از 6 ساعت در روز افزایش مییابد. سایر عوامل خطر عبارتند از:
نبود استراحتهای کوچک (حداقل 20 ثانیه در هر 10 دقیقه)
عدم کنترل فردی بر سرعت کار
فشار کاری ذهنی
۳. کار ایستا
کار ایستا نوعی از کار است که شامل ایستادنهای طولانی مدت و وضعیتهای ثابت طولانی کمر، گردن و بازوها میشود.
- ایستادن طولانی مدت: ایستادن طولانی مدت (بیش از 4 ساعت در روز) بدون پیاده روی منظم در بسیاری از بخشهای شغلی مانند مراقبتهای بهداشتی، پذیرایی، فروشندگی و نگهبانی و امنیت رایج است. نوع اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با ایستادن طولانی مدت عمدتاً مربوط به نارسایی مزمن وریدی(بیماریهایی مثل واریس) و دردهای اسکلتی عضلانی کمر و پا است.
- ماندن در پوسچرهای طولانی مدت: در مورد کارهای تکراری، همچنین پوسچرهای طولانی مدت در بسیاری از مشاغل مانند مونتاژ، بستهبندی، کار با کامپیوتر، آرایش مو و غیره رایج است. منظور از پوسچرهای طولانی مدت قرارگرفتن در یک حالت، در مدت زمان طولانی است. برای مثال وقتی شما برای مدت زمان زیادی پشت میز به صورت خموده در حال مونتاژ شئ خاصی هستید فشار فیزیکی زیادی را متحمل میشوید که آسیبهای زیادی به سلامت اسکلت شما میرساند.
- کار کم تحرک: بسیاری از کارکنان، کار خود را در حالت نشسته برای مدت طولانی انجام میدهند. در هلند هر فرد میانگین ۵ ساعت در روز در محل کار به اضافه 3.5 ساعت در زندگی خصوصی مینشیند. مشاغل کم تحرک عبارتند از: کار اداری، نگهبانی (اتاق کنترل)، حمل و نقل (رانندگان)، خدمات، کار صندوقداری. بیتحرکی به اضافه وزن، عدم تحرک بدنی و وضعیتهای بد اسکلتی و طولانی مدت مربوط میشود. همچنین باعث سرطانهای گوارشی، اختلالات تولید مثل و کاهش سلامت روان میشود.
پیشگیری از آسیبهای فیزیکی
یک طراحی خوب و ارگونومیک برای محل کار و تغییرات مکرر در وضعیت بدن برای جلوگیری از فشارها و آسیبها لازم است. برخی از میزها امکان نشستن و ایستادن متناوب را فراهم میکنند و اگر کسی چنین میزی ندارد، باید مرتب راه برود. حداقل توصیه میشود که به مدت 30 دقیقه در روز حرکت کنید. استراحتهای کوچک به کاهش فشار اضافی کمک میکند. پیاده روی در زمان استراحت ناهار، گزینهای منلاسب برای کارمندان اداری است. جدیدترین طرحها در صندلیهای ارگونومیک، امکان نشستن پویاتر را با تغییرات وضعیتی فراهم میکنند. با این حال، حتی بهترین مبلمان نیز نمیتواند این آسیب را کاملا حذف کند.
ب. ارگونومی شناختی
ارگونومی شناختی به توانایی مغز انسان برای تعامل و پردازش اطلاعات و متعاقباً کیفیت عملکرد یک فرد در یک سیستم مربوط میشود. این زیرشاخه ارگونومی شناختی مواردی مانند توانایی، آموزش، تصمیمگیری و «فشار کاری ذهنی» را تجزیه و تحلیل میکند. ارگونومیستها در این زمینه همچنین در ارزیابیها و توصیههای مربوط به طراحی، قابلیت استفاده و تعامل انسان و ماشین و همچنین تجزیه و تحلیل خطاها و بررسی حوادث محل کار نقش دارند.
از منظر محصول، ارگونومی شناختی “روی اینکه چقدر استفاده از یک محصول با قابلیتهای شناختی کاربران مطابقت دارد” تمرکز میکند. این شامل درک چگونگی واکنش “طبیعی” ذهن انسان به محرکها است که تحت تأثیر عوامل فرهنگی و تکاملی است.
از منظر طراحی، ارگونومیستها در طراحی محصولات و سیستمهایی که با در نظر گرفتن محدودیتها و قابلیتهای کاربران، تجربه کاربری بهتری را ارائه میدهند، کلیدی هستند. هدف، طراحی محصولات و سیستمهایی است که ساده، واضح و آسان برای استفاده باشند و به یک تجربه کلی کاربر کمک کنند.
فرآیندهای شناختی
در ارگونومی و روانشناسی، شناخت به فرآیندهای ذهنی اطلاق میشود. شناخت انسان را میتوان به چندین کارکرد تقسیم کرد که زیربنای عملکرد بهینه انسان است. مهم است که عملکردهای شناختی مربوط به یک کار یا شغل خاص را بشناسیم و اطمینان حاصل کنیم که محیط کاری برای فرد مناسب است.
1. حس و ادراک به فهم محرکهایی اشاره دارد که از طریق حواس جمع آوری میشوند مانند بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی و یا لامسه. به عنوان مثال، در کارهای ساختمانی باید توانایی شنیدن سیگنالهای هشدار را داشته باشید،اگر مشکلات شنوایی دارید این شغل مناسب شما نیست و ممکن است در روند کار اختلال ایجاد کند و حتی در بعضی موارد به خود و یا دیگران آسیب وارد کنید.
2. توجه مرحلهای است که پردازش بر جنبههای خاصی از اطلاعات درک شده متمرکز میشود یا پردازش ممکن است بین دو یا چند جنبه تقسیم شود. به عنوان مثال، در یک اتاق کنترل باید توجه داشت که آیا تغییر قابل توجهی در وضعیت ایجاد شده است یا خیر. در یک مهدکودک ممکن است یک پرستار نیاز داشته باشد که در یک زمان توجه خود را روی چند کودک متمرکز کند.
3. حافظهی کاری شامل یک حافظه کوتاه مدت است که در آن اطلاعات تا 30 ثانیه در دسترس است. همچنین به فرآیندهایی اشاره دارد که با آن اطلاعات به طور فعال در ذهن تکرار میشود. به عنوان مثال، یک اپراتور تلفن باید نام فرد مورد نظر را تا زمانی که تماس را وصل نکرده است به ذهن بسپارد و یا مثلا یک دستیار آزمایشگاه باید هنگام کار با چندین نمونه، ترتیب مکانها را به خاطر بسپرد.
4. حافظه بلند مدت یک ذخیره دائمی برای انواع مختلف اطلاعات است. حافظه درواقع به ذخیره دانش درباره جهان، نمادها و مفاهیم اشاره دارد. دانش به «دانستن چگونه» و مهارتها مربوط میشود. به عنوان مثال، همه کارها به دانش خاصی از رشته و مهارتهای خاص نیاز دارند، به عنوان مثال چگونه از یک دستگاه به روشی ایمن استفاده کنیم، یا چگونه یک جلسه را سازماندهی کنیم.
ارگونومی سازمانی چیست؟
ماکرو ارگونومی که به آن ارگونومی سازمانی نیز گفته میشود، نحوه تعامل سازمانها و سیستمها و نحوه طراحی سیستمهای کاری را ارزیابی میکند. این شامل داشتن دانش و توانایی برای بهبود سیستمهای کاری جهت بهبود عملکرد و اثربخشی کلی سازمان است. در نتیجه، ارگونومی سازمانی شامل بهینهسازی سیاستها، فرآیندها و ساختارهای یک سازمان است. عناصر محل کار که ممکن است برای بهبود ارگونومی سازمانی یک کسب و کار نیاز به ارزیابی داشته باشند عبارتند از:
ارتباطات، کار و تعاونی، ارگونومی جامعه، مدیریت منابع، طراحی زمانهای کاری، پارادایمهای جدید کار، طراحی مشارکتی، دورکاری یا کار از راه دور، مدیریت کیفیت، کار گروهی، سازمانهای مجازی
داشتن ارگونومی فیزیکی، شناختی و سازمانی در محل کار نیازی به هزینه زیادی ندارد. اما این امر مستلزم یافتن مواردی است که کارمندان هنگام تلاش برای انجام وظایف خود مفید یا مشکلساز میدانند. شروع با بدیهیترین مشکلات و کار کردن به سمت راهحلها با یک متخصص ارگونومی میتواند باعث اطمینان از افزایش بازدهی و کارایی کارکنان و در نهایت کل سازمان شود.
مزایای ارگونومی سازمانی
ارگونومی یک رشته علمی است که با درک تعاملات بین کارگر و عناصر یک سیستم یا محل کار (به عنوان مثال ابزار، تجهیزات و غیره) مرتبط است. در اصل، این مربوط به تطبیق کار با کارگر است نه برعکس. اما چرا این مهم است و ابتکارات ارگونومیک چه مزایایی برای مکانهای مختلف کار دارد؟
ارگونومی خطر آسیب کارکنان را کاهش میدهد و یکی از اهداف اصلی ارگونومی حذف یا حداقل کاهش شدید احتمال آسیبهای اسکلتی عضلانی در محل کار (مانند کشیدگی، رگ به رگ شدن، آسیبهای بافت نرم)، به معنای یک محل کار و نیروی کار ایمن و سالم است.
در نتیجه کاهش وقوع آسیب و اختلالات اسکلتی عضلانی (MSD)، طرحهای ارگونومیک باید باعث کاهش تعداد مطالبات غرامت کارگران، از جمله هزینههای مستقیم و غیرمستقیم آسیب شود.
ارگونومی باعث افزایش روحیه کارکنان و ترویج فرهنگ ایمنی میشود. ابتکارات ارگونومیک نشان دهنده تعهد قوی، از طرف شرکت، به سلامت و ایمنی و در نهایت رفاه همه کارکنان است. تمرکز بر ارگونومی تقریباً بدون شک مورد توجه کارمندان قرار میگیرد و مهمتر از آن مورد قدردانی قرار میگیرد. ارگونومی بهرهوری و کارایی محل کار را بهبود میبخشد.
ابتکارات ارگونومیک اغلب نه تنها برای جلوگیری از آسیب، بلکه برای ایجاد فضای کاری کارآمدتر و بهبود گردش کار اجرا میشود. با بهبود وضعیتهای کاری، حرکات هدر رفته کمتر و کاهش فشار از وظایف کاری، ارگونومی بهبود در بهره وری کلی را نشان دهد.
بررسی ارگونومی در حوزههای مختلف طراحی صنعتی
الف: ارگونومی در طراحی محصول
چه چیزی یک محصول را ارگونومیک میکند؟ آیا اصلا یک پاسخ مشخص برای این وجود دارد؟ اگر وارد یک فروشگاه بزرگ شوید، ممکن است کاملاً متوجه شوید که بسیاری از تولیدکنندگان برچسب “ارگونومیک” را روی محصول خود میزنند و ما به عنوان عموم مردم آن را خریداری میکنیم. صندلیهای ارگونومیک، دستگیرههای دستشویی ارگونومیک، بالشهای ارگونومیک، ما فکرمیکنیم که این محصولات “ارگونومیک” فوراً ناراحتی و آسیبهای ما را از بین میبرند، در حالی که در واقع تنها کاری که سازنده انجام داده است اضافه کردن کمی بالشتک در اطراف دسته صندلی است.
بنابراین چگونه بفهمیم که چه چیزی واقعاً ارگونومیک است؟ ارگونومی تعامل بین انسان و محیط اطرافش و به طور خاص، عناصر مختلف درون آن (مانند ابزار، تجهیزات و غیره) را بررسی میکند. در بیشتر موارد، ممکن است یک پاسخ یکسان و مشخص برای همهی موارد در ارگونومی وجود نداشته باشد. طراحی ارگونومیک مناسب یک محصول، فراتر از افزودن آن دستهی بالشتکی است. برای ارگونومیک بودن، طراحان و تولیدکنندگان و صد البته مصرف کنندگان باید دو چیز قطعی را در نظر بگیرند :
- آنتروپومتریک انسانی، طراحی ایستگاهکاری، و روشهای استفاده خاص از یک محصول خاص
- آیا این محصول به به حداقل رساندن خطرات از جمله فشار، تکرار، وضعیتهای نامناسب کمک میکند؟
روش درک قطعی ارگونومیک بودن یا نبودن یک محصول دشوار است، اما حداقل با این چند دستورالعمل، میتوانیم سعی کنیم مصرفکنندگان زیرکتر و آگاهتری باشیم.
1. این محصول چه تفاوتی با سایر محصولات موجود در بازار دارد؟
اگر محصول ادعا میکند که ارگونومیک است، باید تفاوتهای مشخصی با آن نمونههای قبلی وجود داشته باشد. به عنوان مثال، یک صفحه کلید منحنی یا موجی اغلب به عنوان “ارگونومیک” تبلیغ میشود. شکل تفاوت آشکاری با یک صفحه کلید استاندارد است. یک بیل با دسته منحنی نیز ممکن است ادعای “ارگونومیک” بودن برای کاهش کمردرد داشته باشد. شکل دسته قطعا نحوه نگه داشتن بیل را تغییر میدهد. اما اجازه دهید به سوال 2 ادامه دهیم.
2. این محصول چگونه نحوه تعامل کاربر با تجهیزات را تغییر خواهد داد؟
اگر محصولی ادعا میکند که ارگونومیک است، باید تفاوتهای مشخصی در نحوه تعامل کاربر با آن نسبت به نسخه معمولی وجود داشته باشد. اگر محصول ارگونومیک نیاز به همان حرکات ناهنجار یا اعمال زورآمیز مشابه مدل قبلی خود داشته باشد، شاید به بررسی بیشتری نیاز باشد و البته متاسفانه باید گفت ادعای ارگونومیک بودن ان محصول دروغی بیش نیست.
صفحه کلید موجدار، زاویه مچ دست شما را هنگام تایپ تغییر میدهد. یک دسته خمیدهی پارو نحوه نگه داشتن بیل و حرکت برف را تغییر میدهد. ماوس ترک بال حرکت شانه را هنگام استفاده از ماوس محدود میکند. یک قلم ارگونومیک نیاز به سبک متفاوتی از در دست گرفتن دارد.
3. این محصول چه ناراحتی یا علائمی را ممکن است کاهش دهد؟
وقتی محصول ادعا میکند که ارگونومیک است، اغلب این انتظار وجود دارد که باید به کاهش آسیب کمک کند. با این حال، راه حل یکسانی برای همهی آسیبها وجود ندارد.
یک صفحه کلید با برچسب “ارگونومیک” ممکن است در واقع برای همه کار نکند. سبک موجدار آن ممکن است برای بهبود وضعیت مچ دست برای کاربرانی با شانههای پهن و دستهای بزرگ کار کند. اما در واقع ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت مچ دست برای یک کاربر کوچک شود. یا ممکن است به دلیل ماهیت گستردهتر صفحه کلید، دسترسی بیشتری به ماوس ایجاد کند. پارو با دسته خمیده ممکن است برای بهبود وضعیت بدن هنگام بلند کردن برف کارامد باشد، اما وقتی فقط باید به طرف برف آن را فشار دهید چطور؟ فقط به این دلیل که یک محصول با عنوان “ارگونومیک” به بازار عرضه میشود، لزوماً به این معنی نیست که همه ما باید آن را داشته باشیم. یا اینکه در همه سناریوها کار خواهد کرد. این مراحل ذکر شده در بالا را در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که محصول واقعاً یک نگرانی و یک آسیب را برطرف میکند تا به “تناسب کار با کارگر” کمک کند. آنچه ممکن است برای یک فرد خاص یا یک کار خاص مورد نیاز باشد را درک کنید و سپس محصولی را انتخاب کنید که به بهترین وجه با این نیازها مطابقت دارد و مطمئن باشید که همه کاربران نحوه استفاده صحیح از محصول و تجهیزات را میدانند. عادتکردن به آن ممکن است زمان ببرد، اما استفاده نادرست میتواند باعث ناامیدی و ناکارامدی شود و همچنین میتواند منجر به فشار و آسیب بیشتر شود. مصرف کننده هوشمند و آگاه بودن، راهی برای انتخاب درست است!
نمونههایی از محصولات ارگونومیک
1. میزکار ارگونومیک Posturite
میزهای ارگونومیک اداری نمونهای فوق العاده از این نوع فرآیند طراحی هستند. برای مثال در روز ما برای مدت طولانی پشت میز خود مینشینیم، روز کاری معمولی در دفتر حداقل 7 ساعت است، که این یعنی 7 ساعت در یک موقعیت ثابت نشستهاید. به همین دلیل، میز اداری شما باید حداکثر راحتی و قابلیت استفاده را فراهم کند. اگر میزی دارید که در موقعیت خوبی قرار ندارد یا باعث ناراحتی شما میشود، روزهای کاری شما میتواند یک کابوس باشد.
ویژگی اصلی ارگونومیک آن دسته تنظیم ارتفاع است، شما به راحتی میتوانید ارتفاع میز را متناسب با قد و وضعیت بدن خود تنظیم کنید. علاوه بر این، در صورت تمایل میتوانید آن را به عنوان یک میز ایستاده نیز تغییر دهید. علاوه بر این، میز جادار و از مواد محکم اما راحت ساخته شده است و مچ دست و بازوهای شما در طول روز آسیب نخواهند دید.
2. مانیتور ارگونومیک ایسوس
ما به طور منظم در زندگی روزمره خود از مانیتور استفاده میکنیم. به طور کلی مانیتور باید ارگونومیک باشد، اگر برای مدت طولانی به مانیتور نگاه میکنید، نباید به چشمان شما فشار وارد کند. علاوه بر این، نباید به گردن یا پشت شما فشار بیاورد.
ایسوس یک تولید کننده برتر لوازم جانبی کامپیوتر مانند مانیتور، کیبورد و ذخیره سازی است. این مانیتور یک مدل فوق العاده است که دارای ویژگیهای ارگونومیک زیادی است. علاوه بر افزایش کیفیت و رفرش ریت صفحه نمایش، پایهی آن بسیار انعطاف پذیر است. دارای قابلیت چرخش، شیب و چرخش محوری است. علاوه بر این، شما میتوانید به راحتی ارتفاع را تنظیم کنید. اساساً میتوانید آن را به راحتی در موقعیت مکانی مناسب خودتان قرار دهید تا حداکثر راحتی را برای شما فراهم کند.
3. موس ارگونومیک مایکروسافت
مایکروسافت برای محصولات ارگونومیک خود شناخته شده نیست. با این حال، آنها طیف وسیعی از دستگاهها را دارند که سطوح فوق العادهای از راحتی و ارگونومی را ارائه میدهند.
این محصول یک ماوس ارگونومیک است. هنگام استفاده از رایانه برای کارهای اداری، موس شما باید راحت باشد. استفاده از ماوس میتواند به انگشتان و مچ دست شما فشار وارد کند. شما باید موس را در دست خود بگیرید و مکررا با انگشتان خود کلیک کنید که این در طیف حرکات تکراری قرار میگیرد که در صورت تداوم میتواند آسیب جدی وارد کند.
4. کیبورد ارگونومیک مایکروسافت
این دومین محصول از مایکروسافت در لیست ما است که ماوس ارگونومیک Sculpt را همراهی میکند. شما میتوانید برای حداکثر راحتی هنگام استفاده از رایانه در دفتر یا خانه از این دو مورد با هم استفاده کنید. تایپ کردن روی صفحه کلید میتواند فشاری مشابه روی مچ دست و انگشتان شما مانند ماوس ایجاد کند. باید بازوهایتان را طوری قرار دهید که مچ دستتان راحت باشد و انگشتانتان بتوانند بدون فشار زیاد تایپ کنند.
صفحه کلید ارگونومیک مایکروسافت طراحی غیرمعمول اما موثری دارد. این صفحه کلید به دو بخش تقسیم میشود، صفحه کلید اصلی و صفحه شماره. این به این معنی است که میتوانید دو قسمت را به گونهای قرار دهید که راحتی بازوها را به حداکثر برسانید.
علاوه بر این، قوس صفحه کلید طبیعی است و مچ دست را به گونهای قرار میدهد که کمترین فشار را ایجاد میکند. علاوه بر این، صفحه کلید دارای تنظیمات شیب است که به شما امکان میدهد بسته به اندازه مچ دست و دست خود، صفحه کلید را پایین یا بالا ببرید. این واقعاً یک طراحی ارگونومیک است که میتواند بازدهی کار شما را به حداکثر و فشار و خستگی را به حداقل برساند. اگر ساعتهای طولانی با رایانه کار میکنید، این صفحه کلید به شدت میتواند خستگی و آسیبهای کار شمارا کاهش دهد.
5. صندلی ارگونومیک هرمن میلر
هرمان میلر یک شرکت مشهور است که مجموعهای از صندلیهای طراحی شده ارگونومیک را ایجاد میکند. مدل Sayl ممکن است ساده بهنظر برسد، اما به طرز ماهرانهای با در نظر گرفتن راحتی و کاهش آسیب طراحی شده است. توسعه دهندگان این محصول به شکل ستون فقرات و وضعیتهای معمولی نشستن ما توجه کردهاند. این تکیهگاه در واقع “هوشمند” است، پشتی توری مانند میتواند به شکل ستون فقرات شما شکل بگیرد تا نهایت راحتی را ایجاد کند. این به شما امکان میدهد به راحتی حرکت کنید و تکیهگاه شما دقیقاً در حالتیکه به آن نیاز دارید فرم میگیرد. این توریها معمولا از پلی استر، نایلون یا اسپندکس ساخته می شود.
علاوه بر این، تکیهگاهها را میتوان از نظر ارتفاع و شیب تنظیم کرد، میتوانید آنها را به گونهای قرار دهید که مکمل موضع شما باشد. خود صندلی نیز دارای بالشتکی عالی است و برای نشستن طولانی مدت روی آن راحت است. ما از سطح جزئیاتی که در طراحی این محصول قرار داده شده است تحت تأثیر قرار گرفتیم، واضح است که هرمان میلر اهمیت ارگونومی را درک میکند.
6. نگهدارنده کاغذ Q-Doc
این محصول ممکن است عجیب به نظر برسد، اما دارای طراحی ارگونومیک است. از این نگهدارنده برای قرار دادن کاغذ روی آن استفاده میشود تا بتوان آن را راحتتر خواند. با استفاده از چنین لوازم جانبی میتوانید فشار روی گردن و چشمهای خود را کاهش دهید. اگر نگهدارنده ندارید، به سادگی باید کاغذ را روی میز خود قرار دهید و با نگاهکردن به پایین،به گردن خود آسیب میزنید.
این نگهدارنده دارای طراحی ارگونومیک است و میتواند واقعاً به رونویسی و خواندن اسناد کمک کند. به دلیل داشتن پشتی ارگونومیک، شیب را میتوان در 6 موقعیت مختلف قرار داد. علاوه بر این، برای حمل و نقل آسان میتوان آن را به طور کامل تا کرد. در صورت تمایل میتوان از این نگهدارنده سند حتی به عنوان نگهدارنده تبلت استفاده کرد.
7. هدست ارگونومیک BIZ 2400
افرادی که در مراکز تماس یا تیمهای فروش کار میکنند ممکن است مجبور باشند از هدست استفاده کنند. استفاده از هدست میتواند برای سر و گوش شما ناراحت کننده باشد. علاوه بر این، اگر هدست سنگین باشد، میتواند به گردن شما فشار وارد کند. جبرا هنگام طراحی هدست ارگونومیک BIZ 2400 به این مسائل پرداخته است.
این محصول ارگونومیک دارای انبوهی از ویژگیهای مفید است که باعث بهبود تجربه کاربر میشود. برای شروع، هدفونها ضد نویز هستند، این بدان معنی است که از نویزهای اطراف خود تداخل نخواهید داشت. در مرحله بعد، هدست با سه گزینه مختلف پوشیدن ارائه میشود بند گردن، هدبند و قلاب گوش. شما میتوانید هر کدام که برای شما کاربردیترین و راحتتر است را انتخاب کنید. در نهایت، هدست سبک است و به راحتی روی سر شما مینشیند. Jabra یک محصول عالی ایجاد کرده است که قابلیت استفاده و انعطاف پذیری نهایی را برای استفادهکننده ارائه میدهد.
8. ShutterGrip
شاید متوجه شده باشید که گرفتن عکس با گوشی هوشمند چقدر آزاردهنده است. اگر دستهایتان میلرزند، تلاش برای رسیدن به دکمه شاتر و ثابت نگه داشتن گوشی در همان زمان میتواند یک کابوس باشد. چه کسی فکرش را میکرد که دستگاهی ارگونومیک وجود داشته باشد که بتواند این مشکل را حل کند؟
برند Just Mobil تعداد بیشماری از ابزارها و لوازم جانبی مفید را برای تلفنهای هوشمند ایجاد میکند و محصول ShutterGrip یک نمونه عالی است. این شاتر روی گوشی هوشمند شما قرار میگیرد و به عنوان یک دکمه برای دوربین شما عمل میکند. این طراحی و فرمت یک دکمه شاتر را در دوربین DSLR تقلید میکند که استفاده از آن بسیار ساده است. دستگاه را میتوان به گونهای تنظیم کرد که برای گوشیهای مختلف مناسب باشد.
علاوه بر این، برای استفاده دوسویه طراحی شده است. همچنین دارای یک دستگیره با جنسی ضد لغزش است که به شما امکان میدهد هم دستگاه و هم گوشی هوشمند خود را به راحتی در دست بگیرید.
9. جاروبرقی Big Ball
همه ما از جاروبرقیهایی استفاده کردهایم که کار با آنها سخت است، جاروبرقیهایی قدیمی که از نظر ارگونومی طراحی نشده بودند. آنها حجیم بودند، مانور دادن با آنها سخت بود و فشار غیرضروری به کمر و بازوهای شما وارد میکردند. خوشبختانه، شرکتهایی مانند Dyson پیشگام جاروبرقیهای ارگونومیک هستند.
استفاده از جاروبرقی Big Ball لذت بخش است. دارای یک بدنه کوچک است که به راحتی حرکت میکند. علاوه بر این، خود دستهی جاروبرقی را میتوان در ارتفاع مناسب تنظیم کرد، این بدان معنی است که هنگام جاروبرقی نیازی به خم شدن ندارید.
علاوه بر این، میله دارای چند قسمت مختلف است که میتواند تمیز کردن قسمتهای خاص را آسانتر کند. همه چیز درباره Big Ball با در نظر گرفتن قابلیت استفاده به دقت مهندسی شده است.
ج. ارگونومی در طراحی بستهبندی
وقتی نوبت به بستهبندی محصول میرسد، آنچه در ظاهر بسته است میتواند به اندازه آنچه در داخل آن است مهم باشد. بستهبندی از محصولات محافظت میکند و آنها را به بازار عرضه میکند، اما باید شکل و عملکرد را نیز ارائه دهد. برای بسیاری از مصرف کنندگان، بستهبندی اولین تعاملی است که با برندی که در قفسهها خودنمایی میکند، دارند.
شما میتوانید از طریق بستهبندی با تعادل خوبی از ملاحظات زیباییشناسی و ارگونومیک توجه مصرفکنندگان را به خود جلب کنید. هیچ رویکرد یکسانی برای بستهبندی محصول وجود ندارد، و صرف اینکه برندهای دیگر محصولات خود را در یک جعبه قرار میدهند به این معنی نیست که برند شما باید همان استراتژی را داشته باشد. یک بستهبندی نوآورانه و ارگونومیک میتواند مزیتی باشد که محصول شما برای رقابت به آن نیاز دارد.
بسته بندی ارگونومیک به گونه ای طراحی میشود که از مصرفکنندگان در برابر استفاده از محصول به طور ناکارآمد محافظت کند. چنین طراحی همچنین تضمین میکند که بستهبندی برای چندین عامل انسانی، مانند سهولت دسترسی به محصول داخل بسته، چسبندگی و چنگش بسته، و اندازه و فرم برای تعامل، مناسب است.
به طور کلی، بستهبندی ارگونومیک به چندین سوال پاسخ میدهد: بلند کردن، نگه داشتن و باز کردن آن چقدر راحت است؟ آیا اندازه و شکل مناسبی برای تناسب دست دارد؟ چگونه ذخیره میشود و یا به محل استفاده منتقل میشود؟
1. از سرنخهای واضح و قابل مشاهده در بستهبندی برای نشان دادن نحوه عملکرد آن استفاده کنید.
به عنوان تیمی که پشت طراحی بسته بندی محصول شما قرار دارد، می دانید که درب آن برای چیست و چگونه عمل میکند. اطمینان حاصل کنید که مشتریان شما هدف عناصر خاص در بستهبندی شما و نحوه برخورد، باز کردن، حذف و توزیع صحیح آنها را میدانند یا به راحتی متوجه میشوند.
بسته بندی باید نحوه کاربرد خود را به خوبی نشان دهد. نشانگرهای بصری و لمسی را برای کمک به مشتریان در هنگام تعامل با محصول خود بگنجانید.
2. تواناییهای مخاطبان مورد نظر خود را ارزیابی کنید.
سن بازار هدف شما نیازمند توجه ویژه در طراحی بسته بندی است. به عنوان مثال، افراد مسن ممکن است قدرت دست، انعطاف پذیری مفاصل و بینایی ضعیفتری داشته باشند. این محدودیتهای فیزیکی میتواند بر توانایی آنها برای گرفتن و بلند کردن محصولات، فشار دادن یا کشیدن دربها و خواندن برچسبهای روی بستهبندی تأثیر بگذارد. علاوه بر این، کودکان خردسال ممکن است قدرت حمل یا فشار دادن محصولات و کشیدن و بلند کردن برچسب ها را نداشته باشند.
بسته بندی را متناسب با نیازهای مصرف کنندگان هدف خود طراحی کنید و تجربه آنها را در تعامل با محصول خود ارتقا دهید. این میتواند به معنای افزایش اندازه فونت، انتخاب تایپوگرافی خوانا، و موادی باشد که برای کاربران مورد نظر کاربردی است.
3. عوامل محیطی را در نظر بگیرید.
بسته بندی ناکافی یا معیوب اغلب میتواند منجر به عواقب و نگرانیهای زیست محیطی شود. طول عمر بسته بندی نسبتاً کوتاه است، اما باید ارزشی را در سراسر آن فراهم کند از نگهداری تا محافظت و تحویل.
یکی دیگر از عوامل منحصر به فرد دیگری که هنگام طراحی بسته بندی ارگونومیک باید در نظر گرفت، محیط ذخیره سازی محصول است. به عنوان مثال، طراحی بسته بندی ارگونومیک برای کالاهای منجمد و یخچال دار محدودیتهای بیشتری دارد. یکی از راههای بستهبندی کالاهای یخچالی ، استفاده از بستهبندی قابل فشار است، زیرا این طراحی به انگشتان اجازه میدهد تا دور بسته بپیچند و نگهداشتن بسته راحتتر میشود.
4. برای مواردی که نیاز به در دست گرفتن (چنگش) دارند، مطمئن شوید که سطح آن جنس مناسب داشته باشد.
اقلام با بستهبندی گرد محصول، مانند بطریها، قوطیها و شیشهها، به سختی در دست قرار میگیرند و همچنین محصولات با مواد بسته بندی براق یا لغزنده. برای محصولات با محفظه گرد یا استوانهای، سطوح تماس با دست را به گونهای طراحی کنید تا چنگش مناسب و کافی داشته باشید.
5. به اندازه کافی آزمایشات واقعی را انجام دهید تا متوجه شوید که آیا محصول شما تست ارگونومی را پشت سر گذاشته است یا خیر.
بازخوردها و تجربیات واقعی مصرفکنندگان، بینشهای ارزشمندی را در مورد طراحی تحقیقاتی و موفقیت کلی راهاندازی محصول ارائه میدهند. برای ارائه بازخورد در مورد گزینههای بسته بندی خود از یک گروه اندازه نمونه از مخاطبان هدف خود کمک بگیرید. معیارهای مربوطه مانند جذابیت، کیفیت، منحصر به فرد بودن، قصد خرید و طراحی و راحتی را اندازه گیری کنید. برای مثال، میتوانید دو طرح بستهبندی مختلف از یک محصول سس مایونز را با هم مقایسه کنید تا مشخص کنید کدامیک راحتتر باز و بسته میشود. بازخوردها همچنین به تعیین اینکه آیا سایر تغییرات میتوانند بستهبندی را ارگونومیکتر و کاربردیتر کنند، کمک میکند.
سخن آخر
هدف ارگونومی در نظر گرفتن محیط و رفتار کاربر در هنگام استفاده از طراحی خاص یک محصول است. این اصول باید هم در محصولات فیزیکی و هم در محصولات دیجیتال اعمال شود. در حالی که اصول فوق قوانین کلی را ارائه میدهد که باید هنگام طراحی محصولات کاربر پسند از آنها پیروی کرد، دستورالعمل ها یا ملاحظات خاصی ممکن است بر اساس تجربه کاربر محصول و تحقیقات بازاریابی اعمال شوند.
ارگونومی ضعیف با طراحی ضعیف یکسان نیست. با طراحی، ارگونومی تنها یکی از عواملی است که از میان تکانهای زیادی برای جلب توجه میکند. ارگونومی باید با عوامل دیگری مانند زیبایی (چگونگی ظاهر یک محصول)، بازار (آنچه مردم می خواهند بخرند) و بودجه متعادل باشد که میتواند کیفیت مواد و اجزای مورد استفاده برای ساخت آن را تعیین کند. لزومی ندارد که اصول بالا برای همه محصولات طراحی شده اعمال شود. برخی از اصول ممکن است در برخی از طراحی ها قابل اجرا نباشد.
ارگونومی ضعیف فقدان وحدت بین محیط، کار و تجهیزات را توصیف میکند. به عنوان مثال، یک صندلی ناهار خوری عمودی ممکن است ارگونومیک تلقی نشود، اما در محیط مناسب، مانند یک اتاق ناهارخوری که به ندرت استفاده میشود، نقش خود را کاملاً ایفا میکند. در محیط اداری که در آن افراد نیاز به نشستن طولانی مدت دارند، همین نوع صندلی میتواند مشکلاتی را به دلیل عدم پشتیبانی کمر، زاویه بسته و حالت استاتیک ایجاد کند.
منابع
- https://oshwiki.eu/wiki/Physical_ergonomics
- https://www.proergonomics.ca/news-article.php?id=76
- https://www.trendhunter.com/slideshow/ergonomic-designs
- https://www.cadcrowd.com/blog/12-awesome-examples-of-ergonomic-product-design/
- https://www.proergonomics.ca/news-article.php?id=82
- https://www.meyers.com/meyers-blog/ergonomic-packaging-design-what-to-keep-in-mind/